خونریزی چیست و چرا اتفاق می افتد؟
خونریزی به معنای خارج شدن خون از رگ های خونی بدن است و می تواند به دلایل مختلفی مانند آسیب های فیزیکی، بیماری ها، مشکلات انعقادی یا حتی اقدامات پزشکی و جراحی رخ دهد. بسته به محل، شدت و منبع خونریزی، این پدیده می تواند از یک مشکل جزئی تا یک وضعیت تهدید کننده زندگی متغیر باشد. درک بهتر از انواع خونریزی و شناخت علائم هشداردهنده می تواند نقش مؤثری در جلوگیری از عوارض خطرناک ایفا کند. بسیاری از افراد در مواجهه با خونریزی دچار اضطراب می شوند، اما آموزش و آمادگی قبلی می تواند به کنترل بهتر شرایط کمک کند.
در این مقاله آموزشی که توسط تیم متخصص مرکز اعزام آمبولانس خصوصی آرمان تهیه شده، تلاش داریم تا با تکیه بر منابع معتبر علمی، انواع خونریزی را از نظر منبع، محل بروز و شدت بررسی کرده و راهنمایی های کاربردی برای مواجهه صحیح با این شرایط ارائه دهیم. همچنین به شما خواهیم گفت که چه زمانی مراجعه به اورژانس ضروری است و چه نکاتی را در زمان تماس با خدمات فوریت های پزشکی باید در نظر بگیرید.
انواع خونریزی از نظر منبع
خونریزی شریانی (Arterial bleeding)
خونریزی شریانی زمانی رخ می دهد که یکی از شریان های اصلی بدن دچار پارگی یا آسیب شود. شریان ها وظیفه انتقال خون اکسیژن دار از قلب به سایر اعضای بدن را دارند، بنابراین فشار خون در آن ها بسیار بالا است. در این نوع خونریزی، خون با رنگ روشن و به شکل جهنده از محل زخم خارج می شود که این نشانه فشار بالا در شریان هاست. به علت از دست رفتن سریع حجم زیادی از خون، این نوع خونریزی بسیار خطرناک است و در صورت عدم کنترل فوری می تواند منجر به مرگ شود. استفاده از فشار مستقیم، بالا بردن عضو آسیب دیده و تماس فوری با مرکز اورژانس الزامی است.
خونریزی وریدی (Venous bleeding)
وریدها مسئول انتقال خون بدون اکسیژن از اندام ها به سمت قلب هستند. خونریزی وریدی با جریان یکنواخت و آرام تر نسبت به خونریزی شریانی مشخص می شود. رنگ خون در این حالت تیره تر است. اگرچه این نوع خونریزی نسبت به خونریزی شریانی خطر کمتری دارد، اما در صورتی که وریدهای عمقی آسیب ببینند یا حجم خون از دست رفته زیاد باشد، همچنان می تواند تهدید کننده باشد. بستن زخم با گاز استریل و فشار مستقیم، اقدامات اولیه ای هستند که باید بلافاصله انجام شود.
خونریزی مویرگی (Capillary bleeding)
مویرگ ها رگ های بسیار نازکی هستند که وظیفه تبادل مواد بین خون و سلول ها را دارند. خونریزی مویرگی معمولاً سطحی است و در اثر بریدگی های خفیف یا خراش های کوچک ایجاد می شود. خون با فشار بسیار کم و به صورت یکنواخت و آهسته از زخم خارج می شود. این نوع خونریزی اغلب به سرعت با شستشو و پانسمان ساده متوقف می شود، اما در افرادی که دچار مشکلات انعقادی هستند یا داروی ضدانعقاد مصرف می کنند، ممکن است کنترل آن دشوارتر باشد.
انواع خونریزی از نظر محل بروز
خونریزی خارجی
این نوع خونریزی از طریق بریدگی، پارگی یا آسیب به پوست دیده می شود. مزیت آن در قابل مشاهده بودن محل خونریزی است که امکان اقدامات سریع تر برای کنترل آن را فراهم می سازد. با توجه به محل زخم (مثلاً سر، دست، پا) و نوع رگی که آسیب دیده، ممکن است خونریزی سطحی یا شدید باشد.
خونریزی داخلی
خونریزی داخلی زمانی رخ می دهد که خون در داخل بدن و در فضای میان اندام ها یا درون حفره ها جمع می شود. از آنجا که محل خونریزی قابل مشاهده نیست، تشخیص آن دشوارتر بوده و معمولاً از طریق علائم غیرمستقیم مانند افت فشار خون، رنگ پریدگی، بی حالی یا درد ناگهانی مشخص می شود. خونریزی های داخلی ناشی از آسیب های تروماتیک یا پاره شدن اندام هایی مانند کبد، طحال یا روده ها بسیار خطرناک هستند.
خونریزی زیرپوستی
در اثر آسیب به رگ های کوچک زیر پوست، ممکن است خون در بافت های نرم تجمع یابد و کبودی یا هماتوم ایجاد شود. هرچند این نوع خونریزی معمولاً تهدیدی برای جان محسوب نمی شود، اما در صورت گسترش زیاد یا همراه بودن با درد شدید باید به پزشک مراجعه شود. کبودی هایی که بدون علت مشخص یا به صورت مکرر ایجاد می شوند، می توانند نشانه ای از اختلالات انعقادی یا بیماری های خونی باشند.
انواع خونریزی از نظر شدت
خونریزی خفیف
این نوع خونریزی ها معمولاً از بریدگی های سطحی، خراش ها یا خونریزی مویرگی ناشی می شوند. فرد معمولاً می تواند با اقدامات ساده ای مانند شستشو، ضدعفونی و پانسمان آن را کنترل کند. در افراد سالم، بدن به سرعت مکانیزم لخته سازی را فعال می کند و خونریزی متوقف می شود. با این حال، نظافت مناسب محل زخم و جلوگیری از عفونت بسیار مهم است.
خونریزی متوسط
در این حالت، خونریزی بیشتر از حد معمول بوده و ممکن است نیاز به رسیدگی پزشکی داشته باشد، به ویژه اگر در نواحی حساس مانند صورت یا نزدیک مفاصل باشد. در خونریزی های متوسط، فرد ممکن است دچار ضعف، سرگیجه یا کاهش سطح انرژی شود. فشار مستقیم به محل زخم، بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده و مراجعه سریع به مرکز درمانی ضروری است.
خونریزی شدید و تهدید کننده
خونریزی های شدید اغلب ناشی از آسیب به شریان ها یا خونریزی داخلی وسیع هستند. کاهش شدید فشار خون، شوک هیپوولمیک، از دست رفتن هوشیاری و توقف تنفس از جمله پیامدهای احتمالی این نوع خونریزی هستند. در این شرایط، هر ثانیه اهمیت دارد. فرد باید در اسرع وقت به وسیله آمبولانس خصوصی مانند خدمات ارائه شده توسط مرکز اعزام آمبولانس خصوصی آرمان به بیمارستان منتقل شود.
علائم و نشانه های مهم خونریزی
نشانه های خونریزی داخلی
- کاهش ناگهانی سطح هوشیاری
- تعریق سرد و رنگ پریدگی شدید
- دردهای شکمی یا قفسه سینه غیر قابل توضیح
- تپش قلب و تنفس سطحی یا سریع
- کبودی عمیق بدون آسیب مشخص
- نفخ یا تورم شکم
علائم افت فشار و شوک خونریزی
- افت شدید فشار خون سیستولیک (زیر ۹۰ میلی متر جیوه)
- نبض ضعیف، سریع و رشته ای
- اختلال در سطح هوشیاری یا گیجی
- پوست سرد، مرطوب و بی روح
- اضطراب یا بی قراری شدید
- کاهش حجم ادرار یا قطع کامل ادرار
چه زمانی به اورژانس مراجعه کنیم؟
در شرایط زیر، مراجعه فوری به اورژانس ضروری است:
- خونریزی کنترل نشده پس از ۱۰ دقیقه فشار مستقیم
- خونریزی در افراد دارای اختلالات انعقادی یا مصرف کننده داروهای رقیق کننده
- خونریزی همراه با علائم شوک مانند افت فشار، نبض ضعیف، گیجی یا بیهوشی
- خونریزی از نواحی حساس بدن مانند چشم، گوش، بینی یا دهان
- وجود خون در ادرار، استفراغ یا مدفوع
- آسیب شدید به سر، قفسه سینه یا شکم
در این شرایط، بدون فوت وقت با مراکز اورژانس یا مرکز اعزام آمبولانس خصوصی آرمان تماس بگیرید. این مرکز با داشتن نیروهای آموزش دیده و تجهیزات کامل، در سریع ترین زمان ممکن بر بالین بیمار حاضر می شود.
جمع بندی
در پایان باید گفت که آموزش، آمادگی و دسترسی سریع به خدمات فوریت های پزشکی، سه اصل کلیدی در مواجهه با خونریزی های شدید هستند. مرکز اعزام آمبولانس خصوصی آرمان با تکیه بر سال ها تجربه، پرسنل حرفه ای و ناوگان مجهز، آماده ارائه خدمات تخصصی در شرایط اورژانسی است و با سرعت و دقت، جان بیماران را نجات می دهد.
سوالات متداول
آیا همه خونریزی ها خطرناک هستند؟
خیر، بسیاری از خونریزی ها سطحی بوده و به راحتی قابل کنترل هستند. اما نوع، محل و شرایط فرد می تواند خطر بالقوه را افزایش دهد. در افرادی که داروهای ضدانعقاد مصرف می کنند یا دچار بیماری های خاص هستند، حتی خونریزی های خفیف می تواند جدی تلقی شود.
خطرناک ترین نوع خونریزی کدام است؟
خونریزی شریانی و داخلی شدید خطرناک ترین انواع خونریزی محسوب می شوند، چرا که در مدت زمان کوتاهی می توانند منجر به از دست رفتن زیاد خون و شوک هیپوولمیک شوند. درمان این نوع خونریزی ها نیاز به تخصص، امکانات و اقدامات فوری دارد.
در مواجهه با خونریزی شدید چه کار باید کرد؟
ابتدا آرامش خود را حفظ کنید، بلافاصله فشار مستقیم بر محل خونریزی وارد کرده و اگر ممکن است عضو آسیب دیده را بالا نگه دارید. به هیچ عنوان زخم را بررسی یا پانسمان را زودتر از موعد برندارید. سریعاً با آمبولانس خصوصی آرمان یا اورژانس تماس بگیرید و اطلاعات کامل از وضعیت بیمار ارائه دهید.